در عصر کنونی به رغم پیشرفت روزافزون فن آوری های اطلاع رسانی و گردش سریع و شفاف اطلاعات، «خبرنگاری» کماکان از مشاغل مخاطره آمیز و پر هزینه به حساب می آید. چنانچه در بسیاری نقاط دنیا شاهد آسیب های فراوان به خبرنگاران حین تهیه خبر و خبررسانی و در جریان درگیری ها و اعتراضات هستیم. از سویی جراحت ها و گاه خطر مرگ آنها را تهدید می کند و از سوی دیگر محدودیت هایی مانند حبس یا عدم امنیت شغلی می تواند نتیجه جسارت آنها در عمل به وظایفشان باشد. 17 مرداد که در بزرگداشت شهادت محمود صارمی خبرنگار خبرگزاری جمهوری اسلامی به دست عوامل طالبان در مزار شریف افغانستان به عنوان روز خبرنگار نامگذاری شده است، نشان از همین واقعیت دارد؛ آنجا که طالبان به نمایندگی از تفکری متحجر و زورگو با برداشت های انحرافی از دین در مقابل آزادی و حق انتخاب، دست به حذف می زدند.
این در حالیست که قرآن کریم در آیات متعدد و مختلفی بر نشر آگاهی و دانایی تاکید دارد. مانند آیه «الَّذِينَ يَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَيَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ أُوْلَئِكَ الَّذِينَ هَدَاهُمُ اللَّهُ وَأُوْلَئِكَ هُمْ أُوْلُوا الْأَلْبَابِ- به سخن گوش فرامىدهند و بهترين آن را پيروى مىكنند اينانند كه خدايشان راه نموده و اينانند همان خردمندان / سوره زمر، آیه 18». چنانچه رسالت انبیاء را در تعلیم و آگاهی بخشی و البته تزکیه را ملازم با ارتقای آگاهی دانسته است.
در دنیای امروز هم اطلاعات مبنای آگاهی و آگاهی مبنای انتخاب و تصمیمات افراد در سطح فردی و اجتماعی است. اگر جریان آزاد اخبار و اطلاعات نباشد، دایره انتخاب افراد محدود شده و در دایره اطلاعات محدود، تصمیمات روند نادرستی را پیش خواهند گرفت. از همین رو خبرنگاری در هر عصری حرفه ای حیاتی برای بقا و سرزندگی جامعه به شمار می رود. به بیان دیگر انتشار صحیح اخبار امری تعیین کننده است و اگر تصمیمات مردم مبتنی بر اطلاعات لازم نباشد و اخبار به بهانه های مختلف محدود شده یا نادرست انتشار یابد، روند انتخاب ها و تصمیم ها دچار انحراف خواهد شد. در این حال اگر آزادی بیان در چارچوب های منطقی و قانونی رعایت نشود، حرفه خبرنگاری کارآیی خود را از دست می دهد.
نکته قابل تامل دیگر، بسط و گسترش علم روزنامه نگاری در دنیای امروز است. خوشبختانه در ایران نیز کار علمی و پژوهشی در زمینه روزنامه نگاری صورت گرفته، اما اخیرا با کمال تعجب و در سکوت خبری شاهد حذف رشته روزنامه نگاری در دو دانشگاه مهم یعنی تهران و علامه بوده ایم. این اتفاق پدیده ای قابل تحلیل و ارزیابی است که چگونه در شرایطی که بیش از هر زمان نیازمند روزنامه نگاری حرفه ای در عصر اطلاعات هستیم، چنین حذف هایی صورت می گیرد.
نگاه علمی در امر روزنامه نگاری نیاز جامعه بوده و می بایست در خبرنگاری حرفه ای مد نظر قرار گیرد. به علاوه در این روند باید به سمت ایجاد گرایش های تخصصی در میان خبرنگاران مبادرت ورزید و در موضوعات مختلف از وجود خبرنگاران مطلع و عالم به حوزه تخصصی خود بهره برد.
وضعیت کنونی حرفه خبرنگاری در کشور دشواری ها و نگرانی هایی را در بر دارد. یکی از مشکلات خبرنگاران، روشن نبودن محدوده اخبار مجاز و غیرمجاز است. این موضوع البته مختص اخبار سیاسی نبوده و حتی در موضوعاتی مرتبط با محیط زیست گاه شاهد مرزبندی های مجاز و غیرمجاز هستیم. اما این مرزبندی ها آیا بر علم و منطق استوار است؟
برای مثال در موضوع امنیت اجتماعی در حالی که عده ای انگشت اتهام را به سوی اطلاع رسانی رسانه ها نشانه رفته اند، برخی کارشناسان معتقدند اطلاع رسانی می تواند جنبه پیشگیری از آسیب ها در امنیت اجتماعی را داشته باشد.
به نظر می رسد تلاش برای حمایت از این حرفه و کسانی که با فداکاری در این عرصه حضور دارند وظیفه ای ملی است. باید از آسیب ها و مشکلات روزنامه نگاری کاسته شود و خبرنگاران احساس امنیت شغلی بیشتری کنند تا بتوانند کار خود را با آرامش، منطق و نگاه علمی و حرفه ای انجام دهند. این مهم البته با موضع گیری های یک طرفه و نگاه سیاسی به خبرنگاران مستقل، امکان پذیر نبوده و سیاست های حمایتی از رسانه های دولتی و خبرنگاران آن پاسخگوی نگرانی ها نیست. بلکه ضرورت در حمایت از خبرنگاران و رسانه های مستقل با مواضع انتقادی است، تا با جرات به نقد مشکلات پرداخته و مردم و مسئولین را در اتخاذ تصمیمات درست یاری کنند.
بسیاری معتقدند هر چه از محدودیت ها و ابهامات در اطلاع رسانی و حرفه خبرنگاری کاسته و جریان آزاد اطلاعات تضمین شود، فضای اجتماعی امن تر و سالم تری خواهیم داشت.
این مطلب به مناسبت روز خبرنگار در روزنامه آرمان منتشر شد.
No comments:
Post a Comment